داستان جالب اولین اتوبان ایران و گرفتن باج از رانندگان! - وبلاگ بناب

به گزارش وبلاگ بناب، اولین اتوبان ایران کی ساخته شد؟ کی بود که مردم ایران به عوارضِ راه می گفتند باجِ راه؟ زیاد دور نیست؛ اتوبان تهران-کرج در دهه 40 شمسی، نخستین مواجهه ایرانی ها با اتوبان و ایستگاه عوارضی بود و مبلغ عوارض هم یک تومان بود!

داستان اتوبان تهران-کرج از آنجا آغاز شد که در دهه 40 شمسی تعداد خودرو ها و مقدار ترافیک به ویژه در تهران رو به افزایش گذاشته بود و خروجی غربی مرکز دیگر ظرفیت ترافیکی کافی نداشت و این طوری شد: کرج یک منطقه خوش آب وهوا محسوب می شد که می توانست تفرج گاه مناسبی برای مردم به حساب آید.

بعلاوه این منطقه راه ارتباطی با شمال کشور و شهر هایی ازجمله قزوین محسوب می شد. پیش از این، جاده دیگری از تهران به کرج ساخته شده بود، اما با توسعه استفاده از اتومبیل جاده متصل به کرج تحمل بار ترافیکی را نداشت...

در آبان ماه سال 1341 شمسی دولت وقت تصمیم گرفت تا برای کنترل بار ترافیکی، راه مناسبی برای اتصال تهران و کرج بسازد، راهی که امروز با عنوان اتوبان تهران-کرج و آن موقع با نام شاهراه تهران-کرج از آن یاد می شد... مقرر شد تا شرکت سازنده پس از خاتمه ساخت، هزینه های صورت گرفته را از محل وصول عوارض جبران سازد.

وقتی هم که 5 سال بعد، نخستین اتوبان ایران افتتاح شد، لازم بود تا به رانندگان اطلاع رسانی عمومی گردد که در اتوبان چگونه باید رانندگی کرد و باید عوارض هم پرداخت که به آن باج راه می گفتند.

ایستگاه عوارض یا پاسگاه عوارض؟!

فقط مردم عادی نبودند که به عوارض راه می گفتند باج راه؛ نشریات و حتی اسناد دولتی هم همین واژه را استفاده می کردند و عیب هم نبوده انگار! یک نمونه اینکه روزنامه اطلاعات چند ماه پیش از افتتاح رسمی اتوبان نوشت: کار ساختمان اتوبان کرج به اتمام رسید و پل نیمه تمام آن در محل تلاقی شاهراه تازه با جاده قدیم ساخته شد و مأموران اکنون مشغول سیم کشی و نرده کشی و خط کشی اطراف و وسط جاده هستند تا کمیسیون راه... رقم باج راه را تصویب کند و از این شاهراه اجازه عبور داده گردد.

در حال حاضر اتومبیل ها از شاهراه، رایگان عبور می نمایند و کسی از آن ها حق عبور مطالبه نمی کند، ولی مأموران مشغول ساختن پاسگاه های عوارض هستند که در اول و آخر شاهراه نصب نمایند و پس از تصویب کمیسیون، رانندگان با پرداخت باج راه در شاهراه حرکت نمایند... برای اینکه راه ارتباطی ساکنین دو طرف اتوبان قطع نگردد، تعداد 20 پل هوایی و زیرزمینی و راه انشعابی ساخته شده است.

اتوبان 60 میلیون تومانی

بنا به نوشته نشریاتِ آن موقع، بودجه ساخت این اتوبان 41 کیلومتری حدود 60 میلیون تومان شده بود؛ و البته پیش از افتتاح لازم بود برای آشنایی رانندگان با پدیده نوظهور اتوبان این کار را انجام دهند: وزارت راه دستورالعمل رانندگی در اتوبان را با رسم شکل در روزنامه ها منتشر کرد.

مثلاً در بخشی از این دستورالعمل نوشته شده: در اتوبان کلیه خیابان ها و راه های فرعی یا از بالا یا از زیر اتوبان عبور داده شده اند و با این ترتیب شما با خیال راحت بدون اینکه با راهی تقاطع هم سطح داشته باشید، حرکت می کنید. هیچ گاه به جز تقاطع که معین شده به اتوبان وارد نشده یا از آن خارج نشوید... هیچ گاه در اتوبان با سرعت بسیار کم حرکت نکنید که باعث جمع شدن وسائط نقلیه در پشت سر شما گردد...

این راه جهت عبور ماشین های سواری اختصاص خواهد داشت و طبق مصوبه مجلس برای عبور هر یک اتومبیل مبلغ 10 ریال اخذ می گردد؛ مبالغ مذکور از طرف مأموران وزارت دارایی که در کیوسک ها مستقر هستند وصول خواهد شد.

قدیمی ها هنوز یادشان هست روز هایی که عوارض راه را باج می نامیدند؛ البته واژه باج که از گذشته برای پرداخت هر نوع حق عبور در راه های ایران به کار می رفت و رایج بود برای اتوبان ها زیاد دوام نیاورد و از دهه 50 شمسی بالاخره باج راه شد: عوارض راه.