اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت ، اصول تغذیه در شرایط بروز آلودگی - وبلاگ بناب

به گزارش وبلاگ بناب، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن برشماری آلاینده های هوا، تأثیرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت انسان را توضیح داد و به تبیین اصول تغذیه ای مناسب در این دوران پرداخت.

به گزارش وبلاگ بناب، جلال الدین میرزای رزاز ، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در مصاحبه با ایکنا با بیان اینکه وارد شدن هرگونه ماده خارجی به آب، هوا، خاک و زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را به گونه ای تغییر دهد که به حال انسان یا سایر موجودات زنده، گیاهان یا آثار و ابنیه مضر باشد، آلودگی محسوب می گردد، اظهار کرد: آنچه که در حال حاضر در شهر های عظیم ایران، به خصوص تهران مورد توجه قرار گرفته است، آلودگی هواست.

میرزای رزاز گفت: هوای سالم هوایی است که میزان ذرات معلق آن از حد خاصی تجاوز نکند و یک سری ترکیبات شیمیایی آن مانند دی اکسید کربن در یک محدوده خاص باقی بماند و یک سری آلاینده های شیمیایی مانند مونوکسید کربن و اکسید های نیتروژن و گوگرد ترجیحاً در آن ظاهر نشده و یا در حداقل مقدار مجاز قرار گیرد.

انواع آلاینده ها

وی با بیان اینکه آلودگی های هوا به سه دسته آلاینده های شیمیایی، آلاینده های میکروبیولوژیکی و ذرات معلق تقسیم می شوند، گفت: مهمترین آلاینده هایی که به وسیله فعالیت های انسانی فراوری می شوند، شامل منوکسید کربن، اکسید های گوگرد، اکسید های نیتروژن به ویژه دی اکسید نیتروژن، ترکیبات آلی فرار، ذرات معلق کلروفلوئوروکربن ها، فلزات سمی مثل سرب و جیوه، ازون تروپوسفری، آلودگی های رادیواکتیو و آمونیاک است که بیشتر بر اثر استفاده از کود های شیمیایی در بخش کشاورزی ایجاد می گردد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مونوکسید کربن گازی بی بو و بی رنگ و سمی است که بر اثر احتراق ناقص ایجاد می گردد. ذغال سنگ و سوخت های نفتی مقداری گوگرد در خود دارند و سوختن آن ها دی اکسید گوگرد فراوری می نماید. دی اکسید نیتروژن که بر اثر احتراق در دما های بالا فراوری می شوند. دی اکسید نیتروژن بویی تند و زننده دارد و رنگ قهو ه ای که بر فراز آسمان شهر های عظیم دیده می گردد ناشی از این گاز است. ترکیبات آلی فرار نیز به دو دسته متان و غیرمتان ها تقسیم می شوند. متان گاز اصلی تشکیل دهنده گاز طبیعی است و اثر گلخانه ای بسیار نیرومندی دارد. بقیه ترکیبات آلی فرار نیز اثرات گلخانه ای قابل توجهی دارند. ترکیبات فرار آروماتیک مثل بنزن و تولوئن اثر سرطان زایی دارد و در معرض آن ها قرار دریافت به طور مستمر می تواند منجر به سرطان خون گردد.

وی توضیح داد: ذرات معلق به تمامی اجزای ریز مایع یا جامدی گفته می گردد که در جو زمین پراکنده هستند و اندازه میکروسکوپی یا زیرمیکروسکوپی، اما عظیمتر از ابعاد مولکولی دارند. ذرات کوچکتر بسیار خطرناکتر هستند چراکه به ریه ها نفوذ نموده و بعضی از آن ها حتی وارد جریان خون می شوند و باعث بیماری های تنفسی و قلبی مختلف می شوند. این ذرات همچنین بر روی خاک و آب نشسته و باعث آلودگی منابع آبی و خاکی می گردد. ضمن اینکه کلروفلوئوروکربن ها گازی هستند که عامل اصلی تخریب لایه ازن می گردد و استفاده از ترکیباتی که باعث آزادسازی آن می گردد امروزه ممنوع شده است.

اثرات مخرب آلودگی هوا در سلامت افراد

وی با تأکید بر اینکه آلودگی هوا به طرق گوناگونی می تواند آثار زیان بار درازمدت و کوتاه مدت بر سلامت انسان ها بگذارد، گفت: تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری بعضی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. بچه ها کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند. براساس مطالعات اپیدمیولوژیک بیشترین تأثیر آلودگی هوا براساس ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن است، چنانچه بعضی بیماری ها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می شوند. معمولاً میزان آسیب ها بستگی به میزان قرار دریافت در معرض مواد شیمیایی زیان بار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده ها و غلظت مواد شیمیایی مهم است. باید توجه داشته باشیم که بچه ها و سالمندان بیشتر از سایر گروه های سنی در آلودگی هوا آسیب پذیر هستند.

وی یادآور شد: آثار کوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشم ها، بینی و حلق، عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه. سردرد، تهوع و واکنش های آلرژیک نیز از دیگر عوارض کوتاه مدت این مشکل زیست محیطی است. ضمن اینکه آثار درازمدت آلودگی هوا می تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه، بیماری قلبی و حتی آسیب به مغز، اعصاب، کبد و کلیه ها را شامل گردد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه عقیمی ناشی از کاهش شمار اسپرم در مردان نیز از عوارض آلودگی هواست، گفت: آلودگی هوا نه تنها در تشدید آسم نقش دارد بلکه عظیمترین عامل خطر در ایجاد این بیماری محسوب می گردد. پزشکان از جمله عوامل مؤثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا معرفی می نمایند. این معضل برای بیماران دیابتی مرگبار است. آلودگی هوا در فرایند کنترل جریان خون در دیابتی ها اختلال ایجاد می نماید. در تحقیقات اجرا شده تعیین شده است آلودگی هوا در بروز چاقی نقش دارد و مرگ زودرس در نواحی آلوده شهر ها به اثبات رسیده است.

میرزای رزار در ادامه گفت: اخیراً عنوان شده است که آلاینده ها توان گیاهان را برای مقابله با بیماری ها و حشرات کاهش می دهند و در رشد آن ها تأثیر منفی می گذارند و بسیاری از درختان در عظیمراه های شهر تهران در حالت نیمه مرگی هستند که به علت انباشت لایه ای از ذرات آلاینده بر شاخ و برگ آنهاست.

وی تأکید کرد: با آنالیز مکانیسم اثر آلاینده ها بر بدن به این یافته ها دست پیدا می کنیم که تنفس موادی نظیر اوزن، نیتروژن دی اکسید و ذرات غبار و یا ترکیبات سوخت بنزین، باعث از بین رفتن انواع ترکیبات آنزیمی و غیر آنزیمی با کارکرد آنتی اکسیدانی در بدن می شوند و در نتیجه مواد اکسیدان به راحتی به ارگان های بدن انسان آسیب می رساند؛ لذا به منظور پیشگیری از این آسیب، باید از نظر تغذیه ای بدن خود را از مواد آنتی اکسیدان غنی کرد تا ضرر ناشی از تنفس آلاینده های هوایی به حداقل برسد.

تغذیه مناسب؛ راه مقابله با اثرات زیان بار

رئیس انجمن تغذیه ایران، گفت: آنتی اکسیدان های مفید برای بدن که می توان به وسیله مواد غذایی به دست آید شامل ویتامین E، نظیر آلفا و گاما توکوفرول در روغن گیاهی و روغن دانه ها، حبوبات و سبزیجات سبز و تخم مرغ؛ ویتامین C در میوه ها، مرکبات، توت. سبزیجات، بروکلی، فلفل شیرین، گل کلم، کلم بروکسل، کلم پیچ؛ ویتامین D در نور خورشید، شیر غنی شده، ماهی و روغن ماهی؛ فولات B9 در سبزیجات برگ دار، حبوبات، نخود فرنگی، بعضی میوه ها؛ سلنیوم در غلات، محصولات حیوانی به خصوص احشاء و غذا های خوراکی است.

وی ادامه داد: پروتئین حیوانی، حبوبات، آجیل، دانه آفتابگردان و کدو تنبل؛ اسید چرب غیر اشباع نظیر امگا 3 و امگا 6 در روغن ماهی، ماهی و صدف، روغن کانولا و سویا؛ فلانوئید ها در سیب، لیمو، پرتقال، سیب زمینی، گل کلم، چای، ریشه ها؛ ایزوفلانوئید ها در حبوبات، سویا، لوبیا، لپه، عدس؛ لیگنان در دانه های روغنی(دانه کتان، سویا، کلزا)، سریال غلات کامل، حبوبات، سبزیجات و میوه ها و همچنین کارتنوئیدها، نظیر بتا کاروتن، آلفا کاروتن، لیکوپن در میوه ها و سبزیجات رنگی از جمله منابع اصلی آنتی اکسیدان های مفید برای بدن هستند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه با توجه به شرایط مالی که مردم با آن روبرو هستند می توان از جایگزین های گروه های غذایی که از قیمت های پایین تری برخوردار هستند استفاده کرد، گفت: بدیهی است در شرایط سخت و خاص مالی با توجه به سایر هزینه های زندگی با در نظر دریافت رعایت و حق اولویت در مورد هزینه کردن برای تغذیه سالم به عنوان خط اول پیشگیری و مبارزه با بیماری ها و همزمان استفاده از جدول مواد جایگزین غذایی می توان در این خصوص برنامه ریزی کرد.